Çocukta Astım

Çocukta Astım

Çocukluk çağı astımında, akciğerler ve hava yolları belirli tetikleyicilere maruz kaldığında kolayca iltihaplanır. Bu mikrobik bir iltihaplanma değil, vücudun bağışıklık sisteminin bir nevi savunma sistemidir. İltihap hücreleri akciğer ve hava yollarında toplanır. Tetikleyiciler olarak ise, polen solunumu yapmak veya grip gibi diğer solunum yolu enfeksiyonlarına yakalanmak ve daha birçokları bulunur. Çocukluk çağı astımı, oyun, spor, okul ve uyku ile ilgili günlük hayatı etkileyen rahatsız edici belirtilere yol açabilir. Bazı çocuklarda, kontrolsüz astım ciddi astım atağına neden olabilir.

Çocukluk çağı astımı, yetişkinlerdeki astımdan farklı bir hastalık değildir, ancak çocuklar benzersiz zorluklarla karşı karşıyadır. Bu durum acil servis ziyaretlerinin, hastaneye yatışların ve okul günlerinin kaçırılmasının önde gelen nedenlerinden biridir.

Çocukluk çağı astımı tam olarak iyileşmeyebilir ve belirtiler yetişkinliğe kadar devam edebilir. Ancak doğru tedavi ile belirtileri kontrol altında tutabilir ve astımın, büyümekte olan akciğerlere zarar vermesini önleyebiliriz.

Belirtiler

Çocukluk çağı astımının yaygın belirtileri şunları içerir:

- Nefes verirken ıslık çalma veya hırıltı sesi.

- Nefes darlığı.

- Göğüs sıkışması veya gerginlik hissi.

Çocuğunuzda şu durumlarda sık öksürük oluyorsa:

- Virüs enfeksiyonu varken.

- Uyurken.

- Egzersiz, spor veya hareketli oyunlar sırasında.

- Soğuk havada.

 Çocukluk çağı astımı ayrıca şu sorunlara da neden olabilir:

- Nefes darlığı, öksürük veya hırıltı nedeniyle uyku sorunları.

- Soğuk algınlığı veya grip sonrası kötüleşen öksürük veya hırıltı nöbetleri.

- Solunum sıkıntısı oyun veya egzersizi engelleyebilir.

- Yetersiz uyku nedeniyle yorgunluk.

Astım belirtileri çocuktan çocuğa değişir ve zamanla kötüleşebilir veya iyileşebilir. Çocuğunuzda sadece bir belirti olabilir, örneğin uzun süren bir öksürük veya göğüs sıkışması gibi.

Çocuğunuzun belirtilerinin astımdan mı yoksa başka bir solunum probleminden mi kaynaklandığını anlamak zor olabilir. Hırıltı ve diğer astım benzeri belirtiler, mikrobik bronşit veya başka bir solunum problemi tarafından da tetiklenebilir.

Doktora ne zaman başvurmalı?

Çocuğunuzun astımı olduğundan şüpheleniyorsanız doktorunuza başvurun. Erken tedavi ile belirtiler kontrol altına alınabilir ve astım atakları önlenebilir.

Aşağıdaki belirtiler varsa, doktora gidin:

- Sürekli, aralıklı veya fiziksel aktivite ile ilişkili öksürük.

- Nefes verirken hırıltı veya ıslık sesleri.

- Nefes darlığı veya hızlı solunum.

- Göğüs sıkışması şikayetleri.

- Tekrarlayan bronşit veya zatürre. 

Astımı olan çocuklar, "Göğsüm tuhaf hissediyor" veya "Sürekli öksürüyorum" gibi şeyler söyleyebilirler. Uyurken öksürük olabilir. Ağlamak, gülümsemek, bağırmak veya güçlü duygusal tepkiler ve stres aynı şekilde öksürüğe veya hırıltıya neden olabilir.

Çocuğunuza astım tanısı konulduğunda, bir astım planı oluşturmak, astım atağı durumunda ne yapılacağınızı bilmenize, akraba ve tanıdıkların ve varsa bakıcıların bilgi sahibi olmasına yardımcı olabilir. 

Acil tedavi ne zaman gereklidir?

Ciddi vakalarda, çocuğunuzun zor nefes alırken göğsünün ve yanlarının içeri doğru çekildiğini görebilirsiniz. Çocuğunuzun hızlı kalp atışı, terleme ve göğüs ağrısı olabilir. Çocuğunuz şu belirtilerden herhangi birini gösteriyorsa acil sağlık hizmeti alın:

- Nefes almak için cümle ortasında durmak zorunda kalmak.

- Karın kaslarını kullanarak nefes almak.

- Nefes aldığında genişlemiş burun delikleri.

- Nefes almaya çalışırken karnın kaburgaların altına çekilmesi.

Astım tanısı konulmamış olsa bile zorlanmış nefes almaları fark ederseniz hemen tıbbi yardım alın. Astım atakları şiddetinde farklılık gösterse de, öksürme ile başlayıp hırıltı ve zorlu solunumla devam edebilir. 

Astımın Nedenleri

Çocukluk çağı astımının nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Birçok etken vardır. İlişkilendirilen bazı etkenler şunlardır:

- Ailede alerjiye yatkınlık.

- Astımlı ebeveynler.

- Çok küçük yaşta (özellikle ilk 3 ay) solunum yolu enfeksiyonları.

- Sigara dumanı gibi çevresel etkenlere maruz kalma.

- Bağışıklık sisteminin belirli tetikleyicilere karşı hassasiyeti, akciğerleri ve hava yollarını şişirip mukus üretmesine neden olabilir. Tetikleyiciye vücudun cevabı bazen gecikebilir ve bu da tetikleyiciyi tanımlamayı zorlaştırabilir. Tetikleyiciler çocuktan çocuğa değişir ve şunları içerebilir:

  - Grip gibi viral enfeksiyonlar.

  - Sigara dumanı gibi hava kirliliği.

  - Toz akarları, evcil hayvan tüyleri, hayvan derisi, polen veya küf gibi alerjenlere duyarlılık.

  - Fiziksel aktivite, koşma, spor.

  - Hava değişiklikleri veya soğuk hava.

 Bazen astım belirtileri belirgin bir tetikleyici olmadan da ortaya çıkabilir.

Risk etkenleri

Çocuğunuzun astım geliştirme riskini artırabilecek etkenler şunlar olabilir:

- Doğum öncesinde ve sonrasında sigara dumanına maruz kalma.

- Daha önce alerjik reaksiyonlar, cilt reaksiyonları, gıda alerjileri veya saman nezlesi gibi (alerjik rinit olarak da adlandırılan) durumlar.

- Ailede astım veya alerji, egzama olması.

- Yüksek kirlilik seviyelerine sahip bir bölgede yaşama.

- Obezite.

- Kronik burun akıntısı veya tıkanıklığı, iltihaplı sinüsler veya zatürre gibi solunum problemleri.

- Gastroözofageal reflü hastalığı.

- Erkek cinsiyet.

- Siyah ırk.

Ortaya çıkabilecek durumlar 

Astım, acil tedavi veya hastane bakımı gerektiren ciddi astım krizlerine yol açabilir. Ayrıca şunlar olabilir:

- Akciğer işlevlerinde kalıcı azalma.

- Okul günlerinin kaçırılması veya okul çalışmalarında geri kalmak.

- Kötü uyku ve yorgunluk.

- Oyun, spor veya diğer aktiviteleri engelleyen belirtiler.

Önleme

Astım ataklarını önlemenin en iyi yolu dikkatli planlama ve astım tetikleyicilerinden kaçınmaktır.

- Çocuğunuzun astım belirtilerini tetikleyen alerjenleri ve tahriş edici maddeleri önlemesine yardımcı olun.

- Çocuğunuzun yanında sigara içilmesine izin vermeyin. Bebeklik döneminde sigara dumanına maruz kalma, çocukluk çağı astımının güçlü bir risk etkenidir ve astım krizlerinin yaygın bir tetikleyicisidir.

- Çocuğunuzu aktif olmaya teşvik edin. Astımı iyi kontrol edildiği sürece, düzenli fiziksel aktivite akciğerlerin daha verimli çalışmasına yardımcı olabilir.

- Gerektiğinde çocuğunuzun doktoruna başvurun. Düzenli olarak kontrol ettirin. Çocuğunuzun astımının kontrol altında olmadığını gösteren işaretleri görmezden gelmeyin, örneğin sık sık hızlı rahatlatıcı inhaler kullanımı gibi.

Astım zamanla değişir. Çocuğunuzun doktoruna danışarak belirtileri kontrol altında tutmak için gerekli tedavi ayarlamalarını yapabilirsiniz.

- Çocuğunuzun sağlıklı bir kilo korumasına yardımcı olun. Fazla kilo astım belirtilerini kötüleştirebilir ve çocuğunuzu diğer sağlık sorunları riskine sokabilir.

Mide yanması kontrol altında tutulmalıdır. Mide asidi reflüsü veya şiddetli mide yanması, çocuğunuzun astım belirtilerini kötüleştirebilir. Asit reflüsünü kontrol altında tutmak için ilaç kullanmak gerekebilir.

Tanı

Astım tanısı koymak zor olabiliyor. Çocuğunuzun doktoru, belirtileri, sıklığını ve çocuğunuzun tıbbi geçmişini dikkate alır. Diğer durumları elemek ve belirtilerin en muhtemel nedenini belirlemek için çocuğunuz testlere ihtiyaç duyabilir.

Astımın neden olduğu gibi benzer belirtilere sahip bir kaç çocukluk çağı durumu vardır. Tanıyı daha da karmaşıklaştıran şey, bu durumların astım ile birlikte sıkça görülmesidir. Dolayısıyla, doktorunuz, çocuğunuzun belirtilerinin astımdan mı, astım dışı bir durumdan mı yoksa hem astımdan hem de başka bir durumdan mı kaynaklandığını belirlemelidir.

Astım benzeri belirtilere neden olabilecek durumlar şunlardır:

- Saman nezlesi (Allerjik rinit).

- Sinüzit.

- Asit reflüsü veya gastroözofageal reflü hastalığı.

- Solunum yolu problemleri.

- Solunum işlevlerinde bozukluk.

- Bronşiyolit ve solunum sinsityal virüs (RSV) gibi solunum yolu enfeksiyonları.

Çocuğunuz aşağıdaki testlere ihtiyaç duyabilir:

- Akciğer işlev testleri veya spirometri. Hekimler, yetişkinlerde hastalığa tanı koymak için kullanılan aynı testlerle çocuklarda astıma tanı koyar. Spirometri, çocuğunuzun ne kadar hava verebildiğini ve ne kadar hızlı verebildiğini ölçer. Çocuğunuz dinlenirken, egzersiz yaptıktan sonra ve astım ilacı aldıktan sonra akciğer işlev testleri yapılabilir.

- Tetikleyici etkenlerle yapılan akciğer işlev testleri. Bu testler, spirometri kullanarak akciğerlerin belirli uyarılara, tetikleyicilere, egzersiz veya soğuk havaya nasıl tepki verdiğini ölçer.

- Nefes yoluyla ölçülen nitrik oksit testi. Akciğer işlev testlerinden sonra astım tanısı belirsiz ise, doktorunuz çocuğunuzun soluduğu örnekten nitrik oksit düzeyini ölçmeyi önerebilir. Nitrik oksit testi ayrıca çocuğunuzun astımı için kortizonlu ilaçların yararlı olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.

Bu astım testlerinin, 5 yaşından önce doğrulukları kesin değildir, yapılması zordur. Daha küçük çocuklar için doktorunuz, belirtiler hakkında verdiğiniz bilgilere dayanarak tanı koyabilir. Bazı durumlarda, belirtilerin aylarca hatta yıllarca gözlemlenmesinden sonra tanı konulabilir.

Alerjik Astım için Alerji Testleri

Çocuğunuzun alerjilere bağlı astımı olduğunu düşünüyorsa doktorunuz alerji deri testi önerebilir. Deri testi sırasında, yaygın alerjiye neden olan maddelerin ekstreleri (hayvan tüyleri, küf veya toz akarları gibi) cilde yapılan ufak çizikler üzerine damlatılır ve alerjik reaksiyon belirtileri gözlemlenir. (Deri Prick Testi).

Tedavi

İlk tedavi, çocuğunuzun astımının şiddetine bağlıdır. Astım tedavisinin amacı belirtileri kontrol altında tutmaktır, yani çocuğunuzun:

- En az düzeyde veya hiç belirtisi olmamalı.

- Az veya hiç astım alevlenmesi olmamalı.

- Fiziksel aktiviteler veya egzersizlerde kısıtlama olmamalı.

- Salbutamol gibi acil rahatlatıcı inhalerlerin kullanımı en az düzeyde olmalıdır.

- İlaçların en az düzeyde yan etkisi olmalıdır.

Astımın tedavisinin, hem belirtileri önleme hem de devam eden bir astım atağını tedavi etmeyi gerektirdiği unutulmamalıdır. Çocuğunuz için doğru ilaç seçimi, yaşına, belirtilerine, tetikleyicilerine ve çocuğunuzun astımını kontrol altında tutmanın en iyi yolunun ne olduğuna bağlıdır.

3 yaşından küçük çocuklar için hafif astım belirtileri olan durumlarda doktorunuz "bekle-gör" yaklaşımını kullanabilir. Bu, bebeklerde ve küçük çocuklarda astım ilaçlarının uzun vadeli etkilerinin net olmaması nedeniyledir.

Ancak, bir bebek veya küçük çocuğun sık veya şiddetli hırıltılı nöbetleri varsa, doktorunuz belirtileri iyileştirip iyileştirmediğini görmek için bir ilaç reçete edebilir.

Hızla Rahatlama Sağlayan İlaçlar

Bu ilaçlar hızla, şişmiş hava yollarını açar. Kurtarıcı ilaçlar olarak da adlandırılan bu acil rahatlama ilaçları, astım atağı sırasında hızlı ve kısa süreli belirti rahatlaması için gerektiğinde veya doktorunuz  egzersiz öncesi önerdiğinde kullanılır.

Acil rahatlama ilaçlarının tipleri şunlardır:

-Kısa etki süreli bronş genişleticiler (beta agonistler): Bu inhaler bronş genişletici ilaçlar, astım atağı sırasında belirtileri hızla hafifletir. Bunlar arasında salbutamol ve levalbuterol bulunur. Bu ilaçlar dakikalar içinde etki gösterir ve etkileri birkaç saat sürer.

-Ağızdan veya damar içi verilen kortizonlar: Bu ilaçlar, şiddetli astımdan kaynaklanan hava yolu iltihabını hafifletir. Örnekler arasında prednizon ve metilprednizolon bulunur. Uzun süreli kullanımda ciddi yan etkilere neden olabilirler, bu nedenle şiddetli astım belirtilerini tedavi etmek için kısa süreli olarak kullanılır. 

Uzun Süreli Kontrol İlaçları

Önleyici, uzun süreli kontrol ilaçları, belirtilere yol açan hava yollarındaki iltihabı azaltır. Çoğu durumda, bu ilaçlar günlük olarak alınmalıdır.

- Hava yolu ile alınan kortizonlar (inhaler kortikosteroidler): Bu ilaçlar arasında flutikazon, budesonid, mometazon, siklesonid, beklometazon ve diğerleri bulunur. Çocuğunuz, tam fayda görmek için bu ilaçları birkaç hafta ila ay boyunca kullanabilir. Bu ilaçların uzun süreli kullanımı, çocuklarda hafif bir büyüme yavaşlamasıyla bağlantılıdır, ancak etki önemsizdir. Çoğu durumda, iyi astım kontrolünün faydaları, olası yan etkilerin risklerini aşar. 

- Vücuttaki lökotrien denen maddeyi etkileyen ilaçlar (Lökotrien modifikatörleri): Bu ağızdan alınan ilaçlar montelukast veya zafirlukast isimli maddeleri içerir.  Zileuton Türkiye’de yoktur. (2024). Astım belirtilerini 24 saate kadar önlemeye yardımcı olurlar.

- Hava yoluyla kullanılan ikili ilaçlar (Kombinasyon inhalerleri): Bu ilaçlar, kortizon ile uzun etkili bronş genişletici (beta agonist) içerir. Bunlar arasında flutikazon ve salmeterol, budesonid ve formoterol, flutikazon ve vilanterol ve mometazon ve formoterol bulunur.

- Uzun etkili bronş genişletici (beta agonist) ilaçlar, her zaman kortizon içeren bir inhaler ile birlikte verilmelidir. Bu kombinasyon inhalerleri, diğer ilaçlarla iyi kontrol edilemeyen astım için kullanılmalıdır.

- Teofilin: Bu günlük bir hap, hava yollarını açık tutmaya yardımcı olur. Teofilin, solunumu kolaylaştırmak için hava yolları etrafındaki kasları gevşetir. Genellikle inhaler kortizonlarla birlikte kullanılır. Bu ilacı alan çocukların kan düzeyleri düzenli olarak kontrol edilmelidir.

- Bağışıklık sistemini değiştiren ilaçlar (immünomodülatör ilaçlar). Mepolizumab, dupilumab ve benralizumab, şiddetli eozinofilik (alerjik) astımı olan 12 yaşından büyük çocuklar için uygun olabilir. Omalizumab, orta ila şiddetli alerjik astımı olan 6 yaş ve üzeri çocuklar için düşünülebilir.

Alerjiye Bağlı Astım Tedavisi

Eğer çocuğunuzun astımı alerjilerden tetikleniyorsa veya kötüleşiyorsa, aşağıdaki gibi alerji tedavilerinden faydalanabilir:

- Omalizumab: Bu ilaç, alerjileri olan ve şiddetli astımı olan kişiler içindir. Polen, ev tozu akarları ve evcil hayvan derisi gibi alerjiye neden olan maddelere bağışıklık sisteminin tepkisini azaltır. Omalizumab, her 2 ila 4 haftada bir enjeksiyon yoluyla uygulanır.

  - Alerji ilaçları: Bunlar, oral ve burun spreyi antihistaminikler ve dekonjestanlar ile kortikosteroid, kromolin ve ipratropiyum burun spreylerini içerir.

  - Alerji iğneleri veya immünoterapi (aşı tedavisi): İmmünoterapi iğneleri, genellikle haftada bir kez birkaç ay boyunca, ardından 3 ila 5 yıl süreyle ayda bir kez verilir. Zamanla, belirli alerjenlere karşı çocuğunuzun bağışıklık sistemi reaksiyonunu kademeli olarak azaltır.

Sadece hızlı rahatlama ilaçlarına güvenmeyin. Astım tedavisinin temeli olarak hava yolu ile verilen kortizonlar gibi uzun süreli astım kontrol ilaçları kullanılır. Bu ilaçlar astımı kontrol altında tutar ve çocuğunuzun astım atağı geçirmesini daha az olası kılar.

Eğer çocuğunuzun astımı alevlenirse, hızlı rahatlamada hava yolu ile kullanılan ilaçlar, belirtileri hemen hafifletebilir. Ancak uzun süreli kontrol ilaçları uygun şekilde kullanılıyorsa, çocuğunuzun sık sık bir hızlı rahatlama inhaleri kullanmasına gerek olmamalıdır.

Haftada kaç kereden fazla çocuğunuzun inhaler (hava yolu cihazı) kullandığını kaydedin. Eğer çocuğunuz sık sık hızlı rahatlama inhaleri kullanması gerekiyorsa doktorunuza başvurunuz. Muhtemelen çocuğunuzun uzun süreli kontrol ilacını ayarlamanız gerekecektir.

İnhaler İlaç Cihazları

Ölçülen dozda ilaç inhalasyonu ile kullanılan kısa ve uzun süreli kontrol ilaçları inhalasyon yoluyla kullanılır.

- Daha büyük çocuklar ve gençler genellikle basınçlı dozlu inhaler veya ince toz salınımı yapan bir inhaler kullanır.

  - Bebekler ve küçük çocuklar doğru miktarda ilaç alabilmek için bir ölçülü doz inhaler veya nebulizatöre bağlı bir yüz maskesi kullanmalıdır.

  - Bebekler, sıvı ilacı ince damlacıklara dönüştüren bir cihaz kullanmalıdır. Nebulizatör olarak adlandırılan bu cihazda bebek yüz maskesi takar ve nebulizatör ilacın doğru dozunu verirken düzenli olarak nefes alır.

Astım Eylem Planı

Çocuğunuzun sağlık hizmeti sağlayıcısı ile işbirliği yaparak yazılı bir astım eylem planı oluşturun. Bu özellikle çocuğunuz şiddetli astıma sahipse tedavinin önemli bir parçası olabilir. Bir astım eylem planı şunlara yardımcı olabilir:

- Uzun süreli kontrol ilaçlarını ayarlamak gerektiğinde bunu tanımak.

- Tedavinin ne kadar iyi çalıştığını belirlemek.

- Astım atağının işaretlerini tanımlamak ve bir atağın gerçekleştiğinde ne yapılması gerektiğini bilmek.

- Doktorunuzu aramak veya acil yardım talep etmeniz gerektiğini bilmek.

Yeterli koordinasyon ve anlayışa sahip olan çocuklar, genelde 5 yaş üstü çocuklardır, nefes alıp verme yeteneklerini ölçmek için bir el cihazı kullanabilirler. Bu cihaz bir zirve akım ölçer olarak adlandırılır. Yazılı bir astım eylem planı, zirve akım ölçümleri belirli bir seviyeye ulaştığında ne yapılacağını hatırlamanıza yardımcı olabilir.

Eylem planı, çocuğunuzun astımını yeşil, sarı ve kırmızı bölgeler gibi bölgelere ayırmak için zirve akım ölçümleri ve belirtileri kullanabilir. Bu bölgeler iyi kontrol edilen belirtiler, kısmen kontrol edilen belirtiler ve kötü kontrol edilen belirtilere karşılık gelir. Bu, çocuğunuzun astımını izlemeyi kolaylaştırır.

Çocuğunuzun belirtileri ve tetikleyicileri zamanla değişebilir. Belirtileri gözlemleyin ve çocuğunuzun doktoruyla ilaçları ihtiyaca göre ayarlayın.

Eğer çocuğunuzun belirtileri bir süre boyunca tamamen kontrol altındaysa, doktorunuz, ilaç dozlarını azaltmanızı veya astım ilaçlarını durdurmanızı önerebilir. Buna "adım aşağı tedavi" denir. Eğer çocuğunuzun astımı iyi kontrol edilmiyorsa, doktorunuz ilaçları artırmanızı, değiştirmenizi veya ilaç eklemenizi önerebilir. Buna "adım yukarı tedavi" denir.

Kendi Bakımınızı Yapın

Çocuğunuzun astım atağının olasılığını azaltmak için astım tetikleyicilerine maruz kalmamak için önlemler almak önemlidir. Tetikleyicilere karşı alınabilecek önlemler, çocuğunuzun astımını neyin tetiklediğine bağlı olarak değişir. Yardımcı olabilecek bazı önlemler:

- Evde düşük nem seviyesini koruyun. Nemli bir iklimde yaşıyorsanız, evinizin havasını daha kuru tutmak için doktorunuza bir nem alıcı cihaz kullanımı hakkında danışın.

  - İç hava kalitesini koruyun. Isıtma ve klima profesyonelleri her yıl klima sisteminizi kontrol etsin. Fırın ve klima filtrelerini üreticinin talimatlarına göre değiştirin. Ayrıca havalandırma sistemlerinize küçük parçacık filtresi takmayı düşünün.

  - Evcil hayvan derisi ve diğer kıl ve atıkları azaltın. Eğer çocuğunuz deri veya tüyleri olan hayvanlara alerjikse, onlardan kaçınmak en iyisidir. Evcil hayvanlarınız varsa, düzenli olarak yıkayıp bakım yapmak da atık miktarını azaltabilir. Evcil hayvanları çocuğunuzun odasından uzak tutun.

  - Klimanızı kullanın. Klima, ağaçlar, otlar ve yabani otlardan kaynaklanan havadaki polen miktarını azaltmaya yardımcı olur. Klima ayrıca iç mekan nemini düşürür ve çocuğunuzun ev tozu akarlarına maruz kalmasını azaltabilir. Klimanız yoksa, polen mevsimi boyunca pencerelerinizi kapalı tutmaya çalışın.

  - Tozu minimumda tutun. Çocuğunuzun yatak odasında gece belirtilerini kötüleştirebilecek tozu azaltmak için bazı eşyaları ayarlayın. Örneğin, yastık, yatak ve bazaları toz geçirmez kaplamalarla kaplayın. Evde halıları çıkarıp çocuğunuzun odasına özellikle sert zemin döşemesi yapmayı düşünün. Yıkanabilir perdeler ve jaluziler kullanın.

  - Düzenli olarak temizleyin. Evdeki toz ve alerjenleri temizlemek için haftada en az bir kez temizlik yapın.

- Çocuğunuzun soğuk havaya maruz kalmasını azaltın. Eğer çocuğunuzun astımı soğuk, kuru havada kötüleşiyorsa, dışarıda bir yüz maskesi takmak yardımcı olabilir.

Destek

Çocuğunuzun astımını yönetmeye yardımcı olmak stresli olabilir. Hayatı mümkün olduğunca kolaylaştırmak için bu ipuçlarını göz önünde bulundurun:

- Tedaviyi günlük yaşamın düzenli bir parçası haline getirin. Eğer çocuğunuzun günlük ilaç alması gerekiyorsa, bunu büyük bir olay haline getirmeyin, kahvaltı yapmak veya diş fırçalamak kadar rutin olmasını sağlayın.

- Bir yazılı astım eylem planı kullanın. Çocuğunuzun doktoruyla birlikte çocuğunuzun eylem planını geliştirin ve bunun bir kopyasını çocuğunuzun bakımını üstlenen herkese verin; çocuk bakım sağlayıcıları, öğretmenler, antrenörler ve çocuğunuzun arkadaşlarının ebeveynleri gibi.

- Yazılı bir planı takip etmek, çocuğunuzun astımını günü gününe nasıl tedavi edeceğiniz ve bir astım atağı ile nasıl başa çıkacağınız konusunda önemli bilgiler sağlayarak belirtileri erken tanımanıza yardımcı olabilir.

- Teşvik edici olun. Dikkati çocuğunuzun yapabileceklerine odaklayın, sınırlamalar üzerinde değil. Öğretmenleri, okul hemşireleri, antrenörleri, akrabaları ve arkadaşları astımını yönetmede yardımcı olmaya dahil edin.

- Tipik oyun ve etkinlikleri teşvik edin. Bir astım atağından korktuğunuz için çocuğunuzun aktivitelerini sınırlamayın, egzersiz kaynaklı belirtileri kontrol etmek için çocuğunuzun doktoruyla çalışın.

- Sakin ve kontrol altında olun. Astım belirtileri kötüleşirse endişelenmeyin. Çocuğunuzun astım eylem planına odaklanın ve her adımda çocuğunuzu dahil ederek çocuğunuzun ne olduğunu anlamasını sağlayın.

- Astımı olan diğer çocukların ebeveynleri ile konuşun. İnternet üzerindeki sohbet odaları ve mesaj panoları veya yerel destek grupları, benzer zorluklarla karşılaşan ebeveynlerle bağlantı kurmanıza yardımcı olabilir.

- Çocuğunuzu astımı olan diğer çocuklarla tanıştırın. Çocuğunuzu "astım kampı"na gönderin veya astımı olan çocuklar için diğer düzenlenmiş etkinlikleri bulun. Bu, çocuğunuzun daha az yalnız hissetmesine ve astım ve tedavisi hakkında daha iyi bir anlayış kazanmasına yardımcı olabilir.

 5 yaş altı çocuklarda astım:

Sağlık profesyonelleri, 5 yaş altındaki çocuklarda astımı teşhis edebilir ve tedavi edebilir, ancak bu zaman alabilir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda astımın ana belirtileri öksürük ve nefes verirken çıkan tiz bir ıslık sesidir. Bu sese hırıltı denir. Bu belirtiler diğer durumlar tarafından da kaynaklanabilir. Ayrıca, bir kişinin ne kadar iyi nefes aldığını ölçen standart testler 5 yaş altı çocuklarda kolayca veya doğru bir şekilde kullanılamaz. Ayrıca, bazı astım tedavileri daha büyük çocuklar için mevcuttur, ancak bebekler ve okul öncesi çocuklar için önerilmez.

Bu nedenlerden dolayı, çocuğunuzun sağlık ekibi, küçük çocuğunuzun astımını yönetmek için durumu yakından izlemelidir. Ayrıca, siz ve çocuğunuzun hayatındaki diğer insanlar çocuğunuzun astım belirtileri olduğunda ne yapmanız gerektiğini bilmenize yardımcı olacak yazılı bir eylem planı hazırlamak için sağlık ekibi ile birlikte çalışınız.

5 yaş altı çocuklarda astım belirtileri

5 yaş altı çocuklarda yaygın astım belirtileri şunlardır:

- Öksürük, - Hırıltı, - Nefes almada zorluk veya nefes darlığı, - Göğüste sıkışma, rahatsızlık hissi.

Belirtilerin ciddiyeti ve kalıpları değişebilir:

- Gece veya sabah erken saatlerde kötüleşen belirtiler.

- Belirtisiz dönemler arasında kısa öksürük ve hırıltı dönemleri.

- Daha kötü hırıltı ve öksürük ile birlikte sık veya devam eden belirtiler.

- Yaygın enfeksiyonlar veya alerji tetikleyicilerine bağlı mevsimsel değişiklikler.

Astım belirtileri belirli olaylarla tetiklenebilir veya kötüleşebilir:

- Soğuk algınlığı veya diğer solunum yolu enfeksiyonları.

- Toz, evcil hayvan tüyü veya polen gibi alerjiye neden olan şeyler.

- Aktivite veya egzersiz.

- Bebeklerde beslenme.

- Sigara dumanı veya havadaki diğer tahriş edici maddelere maruz kalma.

- Ağlama veya gülme gibi güçlü duygusal tepkiler.

- Mide asidinin mideyi ağıza bağlayan boruya geri akması durumu olan gastroözofageal reflü.

- Hava durumundaki değişiklikler veya aşırılıklar.

5 yaş altı çocuklarda bir astım acil durumunda belirtiler şunlar olabilir:

- Hava için soluk soluğa kalma, - Karnın kaburgaların altına çekilmesi, - Solunum zorluğu nedeniyle konuşmada zorluk, - Düzensiz hızlı nefes alma, - Genişlemiş burun delikleri, - Her nefesle birlikte göğsün içe çekilmesi.

Küçük çocuklarda astımı bulmak ve izlemek için testler

5 yaş altı bir çocuğun astım olup olmadığını anlamak genellikle zordur. Ana belirtiler başka hastalıklarla örtüşebilir. Daha büyük çocuklarda, bir sağlık profesyoneli akciğerlerin ne kadar iyi çalıştığını ölçen bir nefes testi kullanabilir. Ancak bu tür testler küçük çocuklarda kullanışlı değildir. Çünkü talimatları takip etmekte ve belirtilen şekilde nefes almakta zorlanabilirler.

Bu nedenlerle, çocuğunuzun doktoru, muhtemelen çocuğunuzun belirtilerinin astımdan kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemek için birçok bilgi parçasını kullanacaktır.

Tıbbi geçmiş

Çocuğunuzun sağlık profesyoneli muhtemelen size şu gibi birçok soru soracaktır:

- Ailede astım öyküsü var mı?

- Çocuğunuz ne sıklıkla belirtiler gösteriyor?

- Öksürük çocuğunuzu gece uyandırıyor mu?

- Belirtiler soğuk algınlığı ile mi ortaya çıkıyor? Yoksa soğuk algınlığı olmadan mı ortaya çıkıyor?

- Belirtiler çocuğunuzun okula gitmesini veya diğer faaliyetleri yapmasını engelledi mi?

- Nefes alma zorluğu nöbetleri ne sıklıkla meydana geliyor? Ve ne kadar sürüyor?

- Çocuğunuzun nefes alma zorluğu nedeniyle acil bakıma ihtiyacı oldu mu?

- Çocuğunuzun bilinen polen, toz, evcil hayvan veya gıda alerjileri var mı?

- Çocuğunuz sigara dumanı veya havadaki diğer tahriş edicilere maruz kalıyor mu?

Laboratuvar testleri

Diğer testler şunları içerebilir:

- Kan testi. Bu, enfeksiyonlara yanıt olarak yüksek olabilecek belirli beyaz kan hücrelerinin seviyelerini ölçebilir.

- Akciğer filmi. Bu, astım orta ila şiddetli olduğunda akciğerlerdeki değişiklikleri ortaya çıkarabilir. Ayrıca, çocuğunuzun belirtilerinin diğer tedavi edilebilir koşullardan kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemek için de kullanılabilir.

- Alerji testi. Bir cilt veya kan testi, çocuğunuzun alerjisi olup olmadığını gösterebilir.

Deneme tedavisi

Çocuğunuzun sağlık profesyoneli çocuğunuzun astımı olabileceğini düşünüyorsa, muhtemelen astım ilacı reçete edecektir. Bu, deneme tedavisi olarak adlandırılır. İlaç solunumu iyileştirirse, çocuğunuzun astımı olması daha olasıdır. Hafif ve seyrek belirtileri olan çocuklar, etkileri kısa süren ilaçları alabilirler. Çocuğunuzun belirtileri daha düzenli ve sık aralarla ortaya çıkıyor veya ciddi ise, muhtemelen belirtileri kontrol etmek ve astım ataklarını önlemek için düzenli olarak alınan ilaçlara ihtiyaç duyacaktır. Verilen tedavi ile 4 ila 6 hafta içinde iyileşme, astım tanısını destekler ve devam eden bir tedavi planı için temel oluşturur.

Tedavi denemesi sırasında çocuğunuzun belirtilerini takip etmeniz önemlidir. Doktorunuzun talimatlarını dikkatle takip edin. Çocuğunuzun belirtileri deneme sırasında düzelmezse, doktorunuz muhtemelen diğer tedavi edilebilir nedenleri araştıracaktır.

5 yaş altı çocuklarda astım tedavisi

Küçük çocuklarda astım tedavisinin hedefleri şunlardır:

- Hava yollarındaki iltihabı, çoğu zaman günlük ilaçlarla tedavi ederek astım ataklarını önlemek. Bu, uzun süreli tedavi olarak da adlandırılır.

- Astım ataklarını tedavi etmek için hızlı rahatlama ilaçları kullanmak.

- Astım tetikleyicilerinden uzak durmak veya etkisini azaltmak.

- Çocukların her zamanki kadar aktif kalmalarına yardımcı olmak.

Çocuğunuzun doktoru, çocuğunuzun uzun süreli tedavisini zamanla ayarlayacaktır. Başlangıçta, ilaç miktarı arttırılabilir. Bu, astımın bir süre kontrol altına alınana kadar yapılır. Daha sonra ilaç miktarı azaltılır. Bu yaygın tedavi planına adım adım yaklaşım denir. Amaç, en az miktarda günlük ilaç alarak astımı kontrol altında tutmaktır. Ayrıca, astım atakları için mümkün olduğunca daha az hızlı rahatlama tedavisine ihtiyaç duymaktır.

Çocuğunuzun hızlı rahatlama ilacını çok sık kullanması gerekiyorsa, muhtemelen uzun süreli tedavilere geçilir. Veya başka bir ilaç eklenebilir.

İlaç, tedaviye yanıt ve her çocuğun genel büyüme ve gelişimine bağlı olarak ilaç dozları arttırılır veya azaltılır. Ayrıca, ilaç dozları, mevsimsel değişiklikler veya aktivite seviyelerindeki değişikliklere de bağlıdır.

Uzun süreli kontrol ilaçları genellikle astım belirtilerını önlemek için günlük olarak alınır. Ayrıca bakım ilaçları olarak da adlandırılabilir.

 Uzun etkili beta agonisti denilen ilaçlar, hava yollarındaki kasları gevşetmek için hava yolu ile verilir. 5 yaş altında genelde nebülizatör ile ilaçlar verilir.  Eğer kortizon tek başına yeterince yardımcı olmazsa,  kortizona bu bronş genişletici ilaçlar eklenir. 4 yaştan itibaren onaylanmış yaygın bir uzun etkili beta agonisti salmeteroldür. Yine 4 yaştan itibaren salmeterol ve beraberinde kortizon olarak flutikazon kullanılır, bu iki ilaç bir araya getirilmiştir ve yine 4 yaştan itibaren onaylıdır.

Kromolin: Bu ilaç, akciğerlerdeki iltihabı hafifletmek için solunur. Tek başına veya inhale kortizonlarla birlikte ek tedavi olarak kullanılabilir. Küçük çocuklar için diğer uzun süreli kontrol ilaçlarına kıyasla ne kadar iyi çalıştığına dair fazla araştırma yoktur.

Ağızdan alınan kortizonlar, akciğerlerdeki iltihabı hafifletmeye yardımcı olur. Diğer tedavilerle kontrol altına alınamayan astım durumlarında kullanılırlar.

Hızlı rahatlama kurtarma ilaçları: Bu ilaçlar, astım belirtilerini hemen hafifletebilir ve etkileri 4 ila 6 saat sürer. Salbutamol buna örnektir. Hafif, ara sıra astım belirtileri olan çocuklar için bu tür ilaç tek gerekli tedavi olabilir.

Sürekli astımı olan ve uzun süreli kontrol ilaçları kullanan küçük çocuklar için hızlı rahatlama ilaçları astım ataklarını tedavi etmek için kullanılır. Ayrıca egzersizle tetiklenen astım belirtileini önlemek için de kullanılabilir. Hızlı rahatlama ilaçlarının aşırı kullanımı, sağlık profesyonelinin uzun süreli kontrol tedavi planını değiştirmesi gerektiğini gösterir.

Nebülizatör: Bu cihaz, ilaçları ince bir buhara dönüştürür. Çocuğunuz bu buharı bir yüz maskesi aracılığıyla solur. Küçük çocuklar, diğer inhaler cihazlarını kullanmaları zor veya mümkün olmadığı için genellikle bir nebülizatör kullanmak zorundadır.

Çoğu astım ilacı, ölçülü doz inhaler adı verilen bir cihazla verilir. İlaçları akciğerlere almak için doğru zamanda derin bir nefes gerekir. Ölçülü doz inhalerlere ve diğer cihazlara takılan ekler, 5 yaş altı çocukların doğru miktarda ilaç almalarını kolaylaştırabilir. Bulara uyum sağlamak 5 yaştan küçük çocuklar için zor ama imkansız değildir. Mesela, inhaler bir plastik boşluğa (aerochamber) takılır, diğer uçtaki maskeyi çocuk takar. İnhalerden bir bası ile bir doz, yaklaşık on solunum sayısı kadar süre ile solutulur.

5 yaştan küçük çocuklarda da aynı şekilde bir astım eylem planı oluşturmak şarttır.

Çocuğunuzun sağlık ekibi, yazılı bir astım eylem planı oluşturmanıza yardımcı olabilir. Planı evde kullanabilir ve diğer aile üyeleri, arkadaşlar, okul öncesi öğretmenleri ve bakıcılarla paylaşabilirsiniz. Kapsamlı bir plan, şu gibi şeyleri içerir:

- Çocuğunuzun adı ve yaşı.

- Sağlık profesyoneli ve acil durum iletişim bilgileri.

- Uzun süreli ilaçların türü, dozu ve zamanı.

- Kurtarma ilacının türü ve dozu.

- Çocuğunuz için yaygın astım tetikleyicilerinin listesi ve bunlardan kaçınmak için ipuçları.

- Tipik solunum, orta dereceli belirtiler ve ciddi belirtiler için bir derecelendirme sistemi.

- Belirtiler ortaya çıktığında ne yapılacağı ve kurtarma ilacının ne zaman kullanılacağına dair talimatlar.

İzleyin ve kaydedin

Çocuğunuzun belirtilerini ve tedavi programını kaydedin. Bu kayıtları çocuğunuzun sağlık ekibiyle paylaşın. Bu kayıtlar, çocuğunuzun bakım ekibinin uzun süreli kontrol tedavi planının ne kadar iyi çalıştığını belirlemesine yardımcı olabilir. Ekip, gerektiğinde planı değiştirebilir.Doktorunuzun önerdiği tüm kontrolleri de yaptırın. Kaydetmeniz gereken bilgiler şunları içermelidir:

- Astım atağının zamanı ve süresi ile birlikte hemen önce ne olduğuna dair bilgiler.

- Astım ataklarına verilen tedavi tepkileri.

- İlaç yan etkileri.

- Çocuğunuzun belirtilerindeki değişiklikler.

- Aktivite seviyelerindeki veya uyku düzenlerindeki değişiklikler.

Çocuğunuzun sağlık ekibiyle çalışarak çocuğunuzun astım ataklarını tetikleyen şeyleri öğrenin. Ardından, çocuğunuzu bu tetikleyicilerden mümkün olduğunca uzak tutmaya yardımcı olun. Evde ve çocuğunuzun sıkça gittiği diğer yerlerde değişiklikler yapmanız gerekebilir. Çocuğunuzun tetikleyicilerine bağlı olarak şu gibi değişiklikler yapmanız gerekebilir:

- Toz ve evcil hayvan tüylerini kontrol etmek için temizlik yapın.

- Günlük polen sayısı raporlarını kontrol edin.

- Çocuğunuzun hava yollarını tahriş edebilecek temizlik ürünleri veya diğer ev ürünlerini çıkarın.

- Sağlık ekibinin talimatlarına göre çocuğunuza alerji ilacı verin.

Ayrıca, çocuğunuza el yıkama ve diğer alışkanlıkları öğretmek soğuk algınlığını önlemeye yardımcı olabilir. Çocuklar yeterince büyüdüğünde, astım tetikleyicilerini anlamalarını ve onlardan kaçınmalarını da öğretebilirsiniz. 

***