Sıcaklık ile ilgili hastalıklar (Sıcak Hastalıkları)

Vücudumuz çok fazla ısı üretir. Normalde terleme yoluyla ve deriden yayılan ısıyla vücut soğutulur.

Ancak çok sıcak havalarda, yüksek nemli ortamlar ve diğer benzeri koşullarda, bu doğal soğutma sistemi yetersiz kalmaya başlayabilir ve vücutta sıcaklığın tehlikeli seviyelere yükselmesine neden olabilir. Bu durum, sıcak krampları, sıcak bitkinliği veya sıcak çarpması gibi sıcaklık hastalıklarına neden olabilir.

Sıcak Krampları Ne Demek?

Sıcak krampları, aşırı sıcakta şiddetli egzersiz sırasında veya sonrasında bacaklarda, kollarda veya karın bölgesinde meydana gelebilecek ağrılı kas kramplarıdır. Yoğun fiziksel aktivite sırasında terleme vücudun tuz ve sıvı kaybına neden olur. Kaslara kramp girmesine neden olan şey muhtemelen bu düşük tuz seviyesidir.

Çocuklar yeterince sıvı içmediklerinde özellikle sıcak krampları riski altındadır. Sıcak krampları acı verici olsa da genellikle çocuklar sıvı içip dinlenince iyileşir.

Kramplar daha ciddi sıcak hastalıklarının ilk belirtisi olabilir, bu nedenle herhangi bir sorundan kaçınmak için hemen tedavi edilmelidirler.

Ne yapalım?

Serin bir yer, dinlenme ve sıvı alımı çocuğun daha iyi hissetmesine yardımcı olacaktır. Su, ayran veya ishal ve kusmalarda kullanılan tuz ve şeker içeren toz şeklindeki ilaçlardan verebilirsiniz. Kramp giren kasları nazikçe esnetmek ve masaj yapmak da işe yarayabilir. Sıcak krampları olan birisi, kendini daha iyi hissetse bile birkaç saat dinlenmelidir.

Kramplar bir saat içinde iyileşmezse veya sıcak krampları olan birinin geçmişte kalp sorunları varsa veya düşük sodyumlu diyet uyguluyorsa tıbbi yardım almalıdır.

Sıcak Bitkinliği Nedir?

Sıcak bitkinliği, sıcak iklim veya ortamdaki bir kişinin yeterince sıvı içmemesi durumunda ortaya çıkabilecek daha ciddi bir sıcak hastalığıdır. Belirtiler şunlar olabilir:

Artan susuzluk, halsizlik, baş dönmesi, bayılma, kas krampları, bulantı ve/veya kusma, sinirlilik, baş ağrısı, aşırı terleme, serin, nemli cilt, vücut sıcaklığının yükselmesi, ancak 40°C'nin altında olması ve daha fazla artmaması.  

Ne yapalım?

Çocuğunuzu kapalı alanda daha serin bir yere, klimalı bir arabaya veya gölge bir alana getirin.

Çocuğunuzun fazla kıyafetlerini çıkarın. Çocuğu yatırın; ayaklarını hafifçe kaldırın.

Çocuğunuzu su, ayran gibi sıvıları, mümkünse soğuk olarak içmeye teşvik edin.

Çocuğunuzun cildine serin, ıslak bir bez koyun. Çocuk uyanıksa ılık bir banyoya alın.

Çocuk uyanık ve tutarlıysa, yutabilir durumdaysa, sık sık soğuk sıvılar verin.

Çocuk kusuyorsa, boğulmasını önlemek için yan tarafına döndürün.

Tavsiye için doktorunuzu arayın. İçemeyecek kadar bitkin veya hasta olan ya da bir saat içinde kendisini daha iyi hissetmeyen bir çocuğun damar içi (intravenöz) sıvı alması gerekebilir.

Tedavi edilmezse sıcak bitkinliği çok daha ciddi bir hastalık olan sıcak çarpmasına dönüşebilir.

SICAK ÇARPMASI

Sıcak hastalıklarının en şiddetli şekli sıcak çarpmasıdır. Güneş çarpması şeklinde düşünülse de her zaman güneş altında kalmak ile oluşmayabilir, kapalı ortamlarda da olabilir. Sıcak çarpması yaşamı tehdit eden tıbbi bir acil durumdur.

Vücut sıcaklığı 41°C'ye veya daha da yükseğe çıkabilir ve hemen tedavi edilmezse beyin hasarına ve hatta ölüme yol açabilir. Vücut sıcaklığını kontrol altına almak için hızlı tıbbi bakıma ihtiyaç vardır.

Sıcak çarpmasında vücut kendi sıcaklığını düzenleyemez.

Sıcak çarpması neye benziyor? "Sıcaklık hissi" sıcak çarpmasına dönüşmeden önce gözle görülür bir uyarı var mı?

Sıcak çarpmasından önce sıcak bitkinliği gelebilir, ancak aniden de ortaya çıkabilir. Belirtiler kişiden kişiye değişir.

Sıcak çarpmasının genel belirtileri:

Kuru ve/veya kızarmış, sıcak cilt, az veya hiç terlememe, normalden daha hızlı nefes alma, baş ağrısı, baş dönmesi, bilinç bulanıklığı, tuhaf davranışlar (örneğin, mantıklı olmayan tuhaf şeyler söylemek; alışılmadık derecede kavgacı olmak), konuşma bozukluğu, kramplar, bulantı, kusma, dalgınlık, hızlı nefes alma ve hızlı kalp atışı, bayılma, nöbet geçirme.

Vücut sıcaklığı 40.5°C’den hemen her zaman daha yüksektir.  

Çocuğunuzda sıcak çarpması belirtileri varsa, hemen acil tıbbi yardım alın. 112’yi arayın.

Aşırı giyinen veya sıcak havalarda yeterince sıvı içmeden yoğun fiziksel aktivite yapan çocuklar sıcak çarpması riskiyle karşı karşıyadır.

Sıcak çarpması nerede olur?

Sıcak çarpması, park edilmiş bir araba, toplu taşıma araçları, plajlar, havuzlar veya kliması olmayan apartman daireleri gibi sıcak veya nemli herhangi bir ortamda meydana gelebilir.

Günün en sıcak kısmından kaçınmak riski en aza indirir.

Sıcak çarpması, sıcak bir günde bir çocuğun arabada bırakılması veya arabada mahsur kalması durumunda da meydana gelebilir. Dış sıcaklık 34°C kadar olduğunda bile, arabanın içindeki sıcaklık yalnızca 20 dakikada 50 derecelere ulaşabilir ve vücut sıcaklığı hızla tehlikeli seviyelere çıkabilir.

Çocuklarda sıcak çarpması yetişkinlerden farklı mıdır?

Bir çocuğun vücut sıcaklığı, yetişkinden üç ila beş kat daha hızlı yükselir. Yetişkinlerle karşılaştırıldığında çocuklar kütlelerine göre daha fazla yüzey alanına sahiptir ve bu nedenle ısıyı daha hızlı emerler. Çocuklar ayrıca yetişkinlere göre daha az gelişmiş bir terleme mekanizması ve daha düşük kan hacmi nedeniyle ısıyı daha yavaş kaybederler.

Yaşlılar da küçük çocuklara benzer şekilde risk altındadır.

Ambulansın gelmesini beklerken ne yapalım?

Vücut sıcaklığının düşmesine yardımcı olmak için çocuğu daha serin bir yere (gölge, mümkünse klima bulunan bir odanın içi veya vantilatörün yakını) taşıyın.

Isıyı hapsedebilecek ve hava dolaşımını kısıtlayabilecek gereksiz, fazla giysileri çıkarın.

Isı kaybını kolaylaştırmak için büyük kan damarlarının cilt yüzeyine daha yakın olduğu çocuğun boynuna, koltuk altlarına ve kasık bölgelerine serin, nemli bezler, süngerler koyun, mümkünse vantilatör ile hava akımı uygulayın.

Çocuğun bilinci yerindeyse ve yutabiliyorsa, ona soğuk sıvılar (tercihen su veya elektrolitli içecekler) verin. Çocuğunuz kendinde, uyanık ve normal hareket etmedikçe herhangi bir sıvı içirmeye kalkmayın.  

Sıcak çarpması, Sıcak bitkinliği, Ateş karşılaştırması

Ateş, vücudun enfeksiyonlara (viral veya bakteriyel) veya iltihabi durumlara karşı verdiği normal tepkidir.

Sıcak bitkinliği ve çarpması ise normal bir tepki değildir. Yüksek sıcaklıkta veya nemli bir ortamda vücudun kaldırabileceğinden daha uzun süre yaşamak, oynamak ve/veya çalışmak anormal tepkilere yol açar:

Sıcak bitkinliği ciddidir ancak genellikle etkin bir şekilde vücudun soğutulması ile 30 dakika içinde çözülebilir.

Sıcak çarpması tehlikelidir. Ölüme yol açabilecek son derece ciddi bir sağlık durumudur.  

Sıcak hastalıklarını önlemek için neler yapabiliriz?

Çocuklara sıcak, güneşli havalarda herhangi bir aktiviteden önce ve aktivite sırasında, susamasalar bile bol miktarda sıvı içmelerini öğretin.

Çocukların sıcak havalarda açık renkli, bol giysiler giymelerini sağlayın.

Şapka giydirin. Gözlerini güneşten korumak için 6 aydan büyük çocuklara, tıbben uygun güneş gözlüğü takın.

Güneş yanığından kaçınmak için güneş kremi, güneş koruyucular kullanın.

Çocuklara gölgeli alanlar aramalarını ve dışarıdayken sık sık dinlenmelerini hatırlatın.

Çocukların günün en sıcak saatlerinde açık havada yoğun aktiviteler yapmasına izin vermeyin.

Çocukları park halindeki bir arabada yalnız bırakmayın.

Sıcak veya nemli havalarda, açık hava aktivitelerini günün serin zamanlarında, sabahın erken saatlerinde veya akşam saatlerinde planlayın.

Çocuklara aşırı ısındıklarını hissettiklerinde hemen içeriye girmelerini, dinlenmelerini ve sıvı tüketmelerini öğretin.

Aşırı giyindirilse, sarıp sarmalanırsa, kundaklanırsa, bebek ve çocuklar aşırı ısınabilir.

Küçük çocuklar kendi başlarına soyunamayacakları için onlara dikkat etmek ve yardımcı olmak çok önemlidir.

***