Çocuklarda kalp hastalıkları hakkında kısaca neler söylenebilir? 

Kalp hastalığı sadece yetişkinlerde ve yaşlılarda görülmez, yenidoğan bebeklerde ve çocuklarda da kalp hastalığı gelişebilir. 

Çocuklarda bazı doğuştan kalp kusurları basittir ve mutlaka tedavi edilmesi gerekmez. Çocuklardaki doğuştan kalp kusurları çok karmaşık olabilir ve her çocuğa özgü farklılıklar gösterebilir, birkaç yıllık bir süre içinde birden fazla ameliyatın yapılmasını gerektirebilir. Ciddi doğuştan kalp kusurları sıklıkla çocuk doğmadan önce veya doğumdan hemen sonra teşhis edilebilir. Herhangi bir bulgu ve belirti fark edilirse, doğru ve zamanında teşhis konulabilmesi ve etkili tedavi planlarının yapılabilmesi için ebeveynlerin derhal tıbbi yardım alması gerekir. 

Bazan hiç bir belirti ortaya çıkmaz. İşte bu nedenle her bebeğin ve çocuğun mutlaka çocuk kardiyolojisi uzmanı tarafından en az bir kez muayene edilmesi gereklidir. Günümüz imkanları dahilinde bu mümkün hale gelmiştir. 

Çocuklarda kalp hastalığının nedenleri iki ana bölümde incelenebilir: 

1. Çocuklarda doğuştan kalp kusurları

Hamileliğin ilk altı haftasında fetüsün kalbi şekillenmeye ve atmaya başlar. Kalbe giden ve kalpten çıkan ana kan damarları da gebeliğin bu kritik döneminde gelişmeye başlar. Bu noktada kalp kusurları gelişmeye başlayabilir. Katkıda bulunan etkenler, genetik, bazı tıbbi durumlar, bazı ilaçlar ve sigara içmek gibi çevresel faktörleri olabilir. İstatistiksel veriler, farklı çalışmalarda bildirilen doğuştan kalp hastalıklarının ortalama görülme oranının 1000 canlı doğumda 8'e kadar çıktığını ortaya koymaktadır. Ciddi doğuştan kalp kusurları sıklıkla bebek doğmadan önce veya doğumdan hemen sonra teşhis edilir. Bazı durumlarda, anormal kan damarları, kalp odaları arasındaki duvarlarda oluşan kalpte delikler olarak tanımlanan septal defektler ve diğer karmaşık kalp rahatsızlıkları, hemen tanınamaz, ileri tetkikler yapılmazsa, yetişkin döneminde kalp kusurları keşfedilir. Kalp kusurları tedavi edilmezse ve hastalığın ileri derecede ilerlediği yetişkin hastalarda saptanırsa, cerrahi tedavi bir seçenek olmayabilir. Bununla birlikte, bazı doğuştan kalp hastalıkları ciddi olmayan durumlardır; örneğin septal defektin küçük delikleri ve kalp kapakçığı daraldığında ortaya çıkan durumlar gibi. Bu tür ciddi olmayan durumlarda mutlaka tıbbi tedavi gerekli değildir. Bununla birlikte, diğer komplikasyonları önlemek için yaşam tarzı değişiklikleri şiddetle tavsiye edilir.

2. Çocuklarda kazanılmış kalp hastalıkları

Doğumdan sonra gelişir. Çocuklarda yaygın olarak edinilen kalp hastalıkları şunlardır:

Romatizmal kalp hastalığı : Romatizmal kalp hastalığı, romatizmal ateş nedeniyle kalp kapakçıklarının kalıcı olarak hasar görmesi durumudur. Kalp kapak hasarı, tedavi edilmeyen veya yeterince tedavi edilmeyen streptokok enfeksiyonundan kısa süre sonra başlayabilir. Beta enfeksiyonu diye adlandırılan durum budur. Hastalığa enfeksiyonun kendisi değil, bağışıklık siteminin tepkisi neden olur. Bu da sürekli kapak hasarına yol açar. Romatizmal ateş çoğunlukla okul çağındaki çocukları etkiler. Streptokok enfeksiyonu yaygın olmasına rağmen, özellikle gelişmiş ülkelerde uygun ilaç kullanımı nedeniyle romatizmal ateş nadir görünmektedir.

Kawasaki hastalığı : Kawasaki hastalığı çocuklarda edinilmiş kalp hastalığının önde gelen nedenidir. Vücuttaki atardamarların duvarlarında iltihaplanmaya neden olur ve iltihaplanma, kalp kasına kan sağlayan koroner arterlere zarar vererek koroner arterlerde genişlemelere neden olur.

Viral miyokardit olarak bilinen ve her türlü virüs enfeksiyonunun neden olduğu kalp kaslarının iltihaplanması, kalbin düzgün şekilde atmasını sağlayan elektrik yollarının bozulmasına neden olabilir. Sonuç olarak ani kalp durmasının önemli nedenlerinden biridir. Covid 19 enfeksiyonu da çocuklarda kalbi etkileyebilmektedir. Kendine özgü MIS-C isimli hastalığa neden olabilmektedir.  

Kalp ritmi sorunları: Çok hızlı, çok yavaş veya düzensiz kalp atışları da dahil olmak üzere anormal kalp atışlarını ifade eder. Çocuklarda görülen en yaygın kalp ritmi durumuna taşikardi denir; kalbin çok hızlı atması ve kasılmadan önce kanla dolamamasıdır. Kalp çarpıntısı, hızlı kalp atışı, göğüs ağrısı ve baş dönmesi gibi ilgili belirtilerle ortaya çıkabilir. Ani kalp durması gibi ölümcül durumlara yol açabilir.

Çocuklarda kalp hastalığının uyarı işaretleri ve belirtiler

Yalnızca büyüme ve çocuk gelişimi sürecinin bozulması değil, kalp hastalığı da potansiyel olarak hayatı tehdit eden bazı komplikasyonlara neden olabilir. Bu beş uyarı işareti ve belirtinin mevcut olması durumunda, ebeveynlerin doğru ve zamanında tanı testlerini yaptırabilmesi ve mümkün olan en iyi sonuçları verecek şekilde uygun ve etkili tedaviye ulaşabilmesi için acil tıbbi yardım alması gerekir. Kalp hastalığına işaret edebilecek beş uyarı işareti şunlardır:

1) Nefes darlığı ve kolayca yorgun veya zayıf hissetme.

2) Dudaklar, ağız içi, dil ve tırnaklar gibi yerlerde cildin grimsi-mavi veya mor renkte olması.

3) Kalp çarpıntısı, hızlı kalp atışı, baş dönmesi ve sık bayılmalar.  

4) Göğüs ağrısı. Bununla birlikte, çocuk hastalardaki göğüs ağrısının, benzer belirtileri olan yetişkin hastalarla karşılaştırıldığında, kalp kusuru tanısı alma olasılığı daha düşüktür.

5) Anormal belirtilerin eşlik ettiği veya etmediği, kardiyologlar tarafından saptanan düzensiz kalp sesleri. Kalp seslerindeki anormallikler, normal muayenede kullanılan stetoskop ile duyulmayabilir, hatta bazı sesler her zaman duyulmayabilir. Bu nedenle de çocuk kardiyoloji uzmanı muayene etmeden kalp sesleri tamamen normal demek de mümkün değildir. 

Bu belirtilerin dışında, kalp kusurları, özellikle de kalp yetmezliği olan çocuklarda, aynı yaştaki normal çocuklara kıyasla solunum sorunları, yetersiz beslenme, iştahsızlık, iştaha rağmen zayıflık, yetersiz boy ve vücut ağırlığı ve yetersiz çocuk gelişimi, tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları şeklinde ortaya çıkabilir.

Doğuştan kalp kusurlarının çocuğun sağlığı üzerinde uzun vadeli etkileri olmayabilir. Bazı durumlarda bu tür kusurlar güvenli bir şekilde takip edilerek tedavi edilmeden kalabilir. Yalnızca yakın takip gereklidir. Ancak çocuklarda bazı kalp kusurları daha ciddidir ve teşhis konulduktan hemen sonra tedavilere ihtiyaç duyulur. 

Bütün bu nedenlerden dolayı, her çocuğun yıllık kardiyoloji kontrolü önemle tavsiye edilir. Anormal belirti veya bulgular ortaya çıkarsa, zamanında ve etkili tedavi alabilmek için, çocuk kardiyoloji uzmanları tarafından acilen tıbbi müdahale sağlanmalıdır. 

***